Mijlpaal
Dit jaar (2023) word ik 50 jaar, een mooie mijlpaal waarbij je dan toch ook even mag terugkijken. Deze uit eigen herinnering geschreven impressie van mijn kinderjaren hoort er voor mij dus bij. Ik markeer de kinderjaren hier tot en met de lagere schooltijd. Ik overschreef hiervoor in mijn Blog overigens een oude post uit 2015. Leuk immers om dit zelf online met anderen te kunnen delen, maar op deze manier wordt er online niemand ongevraagd mee geconfronteerd. Veel leesplezier met deze terugblik.
Oudste herinnering
Een kleine steekproef hield ik onder enkele vrienden: 'wat is je oudste herinnering en hoe oud was je toen?' De meesten kwamen ergens in de kleuterschool leeftijd uit (voor de jongere lezers: dit gaat hier dus om groep 1 en groep 2) en sowieso niemand daaronder. Uit onderzoek blijkt dat kinderen in hun herinnering nog wel verder terug kunnen gaan, namelijk tot in hun 2e levensjaar. Bij het ouder worden vervaagt dit blijkbaar allemaal geleidelijk. Dat houdt dus in dat alle uitjes, spelletjes, knuffels, groei en belevenissen van die eerste 4 levensjaren bij het ouder zijn volledig blijken verdwenen. Zijn ze daardoor minder van belang voor de volwassens mens? Dat zeker niet, want in die eerste jaren - en uiteraard ook tijdens de kinderjaren erna - wordt wel het fundament gelegd voor je latere mens zijn.
Tafelblad
Mijn oudste actieve herinnering dateert letterlijk van de kleuterschool. Ik zie het beeld nog voor me, dat ik er aan m'n tafeltje zat en m'n oor op het tafelblad legde. Dan hoorde ik door mijn tafelblad heen de geluiden die andere kinderen in mijn groepje maakten in relatie tot hun tafeltje: kloppen, tikken, etc. Ik vond dat een aparte gewaarwording. Ik heb geen idee waarom ik me juist dit beeld nog herinner, maar ik zie het groepslokaal van dat moment er nog scherp bij. Ik weet dus nog waar ik op dat moment zo ongeveer zat. Van de kleuterschool weet ik ook nog, dat ik door de poortjes tussen de huizen naar mijn opa & oma liep om bij hen te eten. Ook van het speelterrein van de kleuterschool, inclusief een reusachtige zandbak, heb ik nog heldere beelden. Deze beelden moeten wel van uit m'n peutertijd zijn, omdat ik erna naar een ander schoolgebouw ging. Ik heb veel herinneringen aan mijn jeugd, maar die zijn waarschijnlijk van een latere leeftijd dan 4 of 5. Als mensen zich later nog belevenissen van jonge leeftijd herinneren, dan waren dit vaak belevenissen met impact. Mijn oma vertelde me eens dat haar oudste herinnering het moment was dat ze, 4,5 jaar oud, bij haar tante moest gaan logeren omdat de dijken er op doorbreken stonden (voor haar verhaal: klik hier). Typerend voor mijn jeugd, ik had die opzienbarende belevenissen niet. Het leven zag er van week tot week behoorlijk overzichtelijk uit.Nieuwbouwwijk
Geboren werd ik in een tijdelijk houten huisje op een tuinderslaan. Toen ik 2 jaar oud was, verhuisden we naar een nieuwbouwwijk in het centrum van het dorp. Dat was heerlijk wonen daar, want er waren een heel aantal jonge gezinnen tegelijk in die straat komen wonen, met dus veel buiten-speel-vertier. In mijn herinnering waren we altijd aan het buitenspelen, veel meer dan dat je dit tegenwoordig ziet. Op jongere leeftijd met skelters, wat ouder gezamenlijke spellen als balletje trap. Ook heel wat uren met vergrootglas blaadjes en bielzen branden in de zomer. De grote schoolvakantie in de zomer duurde ook toen 6 weken. Ik herinner me ze als een 'decade' zo lang. We gingen toen ik jonger was niet op vakantie en dus was je ook echt 6 weken lang aan het spelen rond het huis. Ik herinner me er veel gezelligheid. In de zomervakanties kon je me ook op de kermis vinden. Met een paar ontvangen muntjes op zak kon ik er uren doorbrengen. Zo weinig als ik er tegenwoordig mee heb, zo fascinerend vond ik het toen.
Tonka
Als speelgoed hield ik van auto-tjes. Met een garage, houten blokken en een bijpassende ondergrond bedacht ik zelf het verhaal. Op de foto hieronder heb je een mooi overzicht van zo'n speelsetting, inclusief Tonka auto's. Mijn oma & opa hadden een mooi dik kleed op hun eettafel, met allemaal lijnen erop. Dat was natuurlijk heerlijk om met auto's op te spelen. Je kon die lijnen mooi als wegen en parkeerplaatsen gebruiken. Bij mijn oma's & opa's kwamen we vaak, maar het meeste bij die van mijn moeders kant, die in hetzelfde dorp woonden. We bezochten de opa's en oma's sowieso ieder weekend (daarover zo meer) maar mijn moeder zette daarnaast ook iedere week krullers in het haar bij mijn oma en de buurvrouw van oma. Ik ging dan als kind ook altijd graag mee. Als mijn moeder arriveerde, liet m'n oma de telefoon drie keer overgaan bij haar buurvrouw, die dan ook kwam. Naast auto-tjes was Playmobile favoriet. Ik zie me nog met zo'n auto door het gras in onze tuin rijden, als ware het een jungle waar de auto doorheen reed. Natuurlijk ontbrak ook Lego niet, waarmee je met fantasie sowieso veel kanten op kon. Kortom, mensen met fantasie vervelen zich nooit, ik was altijd wel lekker bezig.
Panharing
Continu roosters kenden scholen toen niet en dus liep je tussen de middag naar huis voor een boterham. Op woensdagmiddag waren we vrij. M'n moeder was er altijd na schooltijd en dat was prettig. Zo was het ook gebruikelijk in die tijd: vader was overdag aan het werk, moeder was als huisvrouw dichtbij de kinderen. Net als het overzichtelijke schooldagen patroon, had ook ieder weekend een vaste indeling. Heel voorspelbaar en bovenal gezellig. Op zaterdagmiddag gingen we namelijk een dorp verder eerst boodschappen doen. Na een bezoek daar aan de viswinkel, waar we Panharing en Schellevis kochten, gingen we op bezoek bij m'n opa & oma van vaders kant. We bleven daar dus altijd eten. Ik zie die keuken nog zo voor me zoals we daar iedere week aten, ik op de kruk onder de keukenkastjes. Alsof ik er gisteren nog zat, zo scherp kan ik dit beeld nog vanuit m'n geheugen uittekenen. Op zondagmiddag gingen we vervolgens naar opa & oma van moeders kant. Regelmatig bleven we ook daar eten en dan bracht opa mij thuis. Ik mocht dan mee wandelen op zijn vaste avondrondje door het dorp. Als er niet regelmatig een koude bal gehakt voor op brood op tafel stond, dan had ik me dit nu niet herinnerd. Op zo'n zondagmiddag kwam dikwijls de sjoelbak op tafel, een Homas die werd ingewreven met Pledge.
Werther's Echte
Laten we in dat vaste ritme ook het kerkbezoek niet vergeten. Het was toen heel gebruikelijk dat je iedere zondag een keer naar de kerk ging. Ik vond dat wel een serieuze aangelegenheid. Toen ik op een nog jonge leeftijd mocht kiezen tussen zondagschool of terug in de kerkbanken, koos ik toch voor dat laatste. Ook hier een onwaarschijnlijke voorspelbaarheid. Zo'n kerkdienst heeft alle jaren dat ik er ben geweest exact dezelfde opbouw gehad. De ouderling van dienst klom aan het begin op de preekstoel en heette iedereen welkom, waarna er een lied werd gezongen. Tijdens dat lied liepen de dominee en andere ouderlingen de kerk in. De dominee klom de preekstoel op, de ouderlingen gingen er beneden naast zitten. Na de votum & groet, een gebed, een psalm/gezang en een schriftlezing volgde de preek van een minuut of twintig. Ervoor nog snel even snoepjes delen; 'Werther's Echte', een 'Redband' dropje of pepermunt. Vervolgens weer zingen, de collecte en laten we ook de voorbeden niet vergeten. Vlak voor het einde van de dienst de zegen van de dominee en dan ging iedereen naar huis. Nooit tumult, nooit discussies erna over de preek, nooit interactie tijdens de dienst, zo ging het volgens mij al eeuwen. Er was in die tijd natuurlijk nog wel verzuiling, maar al een stuk minder sterk dan de decennia ervoor. Zo waren wij als Protestanten niet meer automatisch lid van een Protestante omroepverening. De tv-gids die wij wekelijks binnenkregen, was die van Veronica. Dit omdat mijn vader als tiener was opgegroeid met de muziek vanaf hun zendschip. Over die kerkdiensten gesproken, mijn moeder ging zingen in een koor dat regelmatig werd gevraagd in speciale diensten verspreid over de provincie. Wij gingen dan uiteraard mee en dan had je een leuk koor in plaats van zang met orgel en meestal ook een wat vlottere preek. Op de foto hieronder precies het zicht dat wij iedere zondagochtend hadden vanaf onze plek in de kerk.
Kinderbioscoop
Tegenwoordig barst het van drukke, overprikkelde kinderen. Van nature drukke kinderen had je toen natuurlijk ook, maar er was minder ''overload' aan externe prikkels voor het daarvoor gevoelige kind. Wel was er al kindertelevisie en ook verschenen toen de eerste computerspelletjes. Televisie was er 's avonds even voor kinderen op één van de twee netten. Denk daarbij aan de enorm populaire seventies series 'De Fabeltjeskrant' (uitgezonden tot 1980), 'De Bereboot' (uitgezonden tussen 1976 en 1978) en 'Barbapapa'. Vanaf 1980, dus op mijn 7e jaar, startte op woensdagmiddag Avro's Kinderbioscoop, ook zo'n vast ijkpunt in de week. Wekelijks was dit een uur of twee aaneengesloten kindertelevisie met kinderseries en tekenfilms. Iedere woensdagmiddag zat ik bij de buurjongen te kijken, samen in hun grote bruine draaistoel. Ik herinner me daarin de Nederlandse series 'de Poppenkraam' en 'Familie Knots'. Ook was er tekenfilm 'Top Cat'. We sloten de middag af met de Japanse tekenfilm 'Schateiland'.
Donkey Kong
Toch werd in die tijd al die kiem gelegd voor de later massaal gamende jeugd. In 1980, het jaar dat ik 7 werd, vond Nintendo het computerspelletje 'Donkey Kong Jr.' uit. Dit was een groot succes en ook ik heb heel wat uren gespeeld op dat zenuwachtige ding. Ik kan het bijbehorende geluid nog zo horen als ik eraan denk. Dat Nintendo goed aan productinnovatie deed, bleek wel uit hun 'Donkey Kong II' met dubbel scherm. Ook dit spelletje uit 1983 hadden wij thuis. Het zat voor die tijd al vernuftig in elkaar.
Sixties
Je zag je vader tijdens schooldagen dus logischerwijs een stuk minder dan je moeder, maar in het weekend was vader uiteraard vrij. Mijn jeugd staat daarbij in het teken van jaren zestig muziek. Dit was namelijk het muziekrijke decennium ervoor. Mijn vader was in de sixties diskjockey geweest en in die jaren 100% op de hoogte van actuele muzikale ontwikkelingen. Hij had er in de jaren 70 dan ook een indrukwekkende verzameling singles en LP's aan over gehouden. In het weekend draaide hij zolang als ik me herinner altijd plaatjes en was ik in de buurt. Er zijn meerdere foto's dat ik naast mijn vader zit op het moment van plaatjes draaien of foto's met een koptelefoon op m'n hoofd. Ik leerde er alle jaren 60 hits door kennen en ontwikkelde en passant zelf een bovenmatige voorliefde voor deze muziek, die ik tot op de dag van vandaag heb. Er sprong voor mij één band bovenuit en dat waren The Beatles. Alhoewel mijn vader niet specifiek Beatles fan was, werd ik dat wel. De generatie ervoor draaide overigens heel andere muziek. Zo herinner ik me LP's van John Woodhouse en James Last bij m'n opa.
Huisjespark
Wij waren een doorsnee arbeidersgezin met 2 kinderen. Mijn vader was 25 jaar toen hij trouwde en m'n moeder 20. Zo goed als negen maanden na hun trouwfeest werd ik in juni 1973 geboren. Vier jaar later werd mijn zus geboren. Over het algemeen stopte de gezinsopbouw toen na twee kinderen en zo ook bij ons. Het leven voltrok zich voor het grootste deel rondom huis. Op jongere leeftijd gingen we wel eens een weekendje weg naar een huisjespark met de vriendengroep van m'n vader. Ik zat al in een wat hogere klas van de lagere school toen wij als gezin in de zomervakantie voor het eerst zelf een hele week op vakantie gingen. Geen buitenlandse reizen bij ons, wij bleven gewoon in Nederland. Denk aan een huisje in Driebergen of Holten. Tussentijdse uitstapjes zoals tegenwoordig deed je toen ook, zoals naar een pretpark met familie of naar het strand. Als het 's zomers echt strandweer was, gingen we met het gezin van de beste vriend van m'n vader naar het strand. Eerst daar verzamelen in hun grote keuken en vervolgens koelboxen, zonneschermen en scheppen mee. Op het strand een heel stuk naar rechts lopen, de drukte voorbij. Het mooiste was natuurlijk een burcht bouwen tegen de opkomende vloed.
Snoepautomaat
Was ik een ondeugend kind? Zeker niet! Het meest controversiële op jonge leeftijd dat ik me herinner, had te maken met de ontdekking dat fiches in een spel bij mijn oma & opa precies de grootte van een dubbeltje hadden. Daar kon je dan bij de snoepautomaat aan de buitenmuur bij onze Chinees een toverbal mee draaien. Ik zal het niet veel gedaan hebben, maar het feit dat ik dit nu nog weet, zegt wel dat ik het blijkbaar toch een hele onderneming vond. Een mens barst zo van de jeugd herinneringen, die liggen opgeslagen tot het moment dat je er weer nadrukkelijk aan denkt. Ik denk nu vanuit comfort terug aan die prettige en ook beschermde lagere school tijd. Was het met de kennis van nu wellicht te beschermend en voorspelbaar? Dat is geen vraag die iemand zich toen stelde. Het was voor mij een stabiele en warme basis voor mijn leven. Ik mocht van mijn ouders op voetbal, wat ik na 3 seizoenen als links-back overigens wel weer voor gezien hield. Daarna mocht ik op gitaarles, wat gezien mijn muzikale aanleg een goede zet was, waar ik tot op de dag van vandaag nog veel plezier aan beleef. Die gitaarles was het eerste jaar akkoorden leren in groepsverband en het tweede jaar klassiek. Dat eerste vond ik erg leuk, het tweede een stuk minder. Ik ben daarna niet meer op les gegaan, maar wel altijd zelf blijven gitaarspelen. De hierop volgende hobby was ook muzikaal, maar meer ritmisch. Ik werd tamboer in het plaatselijke tamboerkorps. Roffelen, marcheren en meedoen aan taptoes. Ik heb dat gedaan tot ergens in mijn puberjaren. Toen vond ik het echt niet meer kunnen in zo'n uniform met veer.
Ruimtereis
Op mijn 6e ging ik van die kleuterschool naar de Julianaschool in de Hoofdstraat. Deze school was gevestigd in het historische 'School met de Bijbel' schoolgebouw, dat zo rond mijn 10e jaar (lees: 1983) is gesloopt. Vanaf dat moment betrokken wij een nieuw schoolgebouw, overigens hetzelfde gebouw waar onze dochter nu in groep 7 zit. Dat oude schoolgebouw aan de Hoofdstraat was nog zo'n historisch schoolgebouw met hoge plafonds, hoge ramen en lange gangen. Het was een behoorlijk grote school, met zelfs lokalen op de eerste verdieping. Nu zijn gebouwen als je klein bent al snel groot. Als je op latere leeftijd nog eens terugkomt op zo'n plek, dan was deze toch altijd veel kleiner dan je je vanuit je jonge jaren herinnerde. Het centrum van ons dorp zag er toen voltrekt anders uit dan nu. Naast die oude school was er een auto garage, met tussen de school en de garage een soort van wildtuin, waar je als leerling echter onder geen beding mocht komen. Ik kan nog zo in gedachten door dat oude gebouw lopen. Als ik in gedachten een rondje over dat schoolplein maak, dan realiseer ik me dat geen van de omringende gebouwen er nu nog staat. Toch zijn het niet heel veel specifieke herinneringen die ik aan die schooljaren daar heb. Waaruit spreekt dat het schoolleven zich in een voorspelbaar dagelijks ritme zonder al te grote uitschieters voltrok. Natuurlijk heb ik nog wel herinneringen. Zo zie ik mezelf nog knikkeren op het grote plein. Daarnaast herinner ik me ook dat ik tijdens het buitenspelen in m'n nek werd gestoken door een wesp of bij. Met mijn hoofd scheef ben ik vervolgens naar huis gerend voor hulp. De derde herinnering tartte m'n gevoel voor rechtvaardigheid. Ik liep in die oude school vanuit een klaslokaal op de 1e verdieping naar de trap, toen daar een klasgenoot expres een tas naar beneden op de begane grond tegelvloer liet vallen. Die kwam daar met een plof neer, net voor de voeten van een leraar die daar net aan kwam lopen. De leraar kwam uiteraard direct de trap op om verhaal te halen en vroeg ons dringend wie van ons tweeën dit had gedaan. Ik ontkende uiteraard, maar 'de dader' ontkende ook in alle toonaarden. De leraar kon niet vaststellen wie de dader was en niemand kreeg straf. Het zijn zo toch de afwijkende belevenissen die blijven hangen. Zo hadden we ooit een schoolreisje naar Drievliet. Eén van de attracties was een raket voor een soort van ruimtereis. Je nam er op stoeltjes in plaats en nadat iedereen zat en de deur sloot, ging een film draaien en begon de raket omhoog te bewegen voor het bijbehorende gevoel. Ik was blijkbaar als laatste binnen, maar er was geen zitplaats meer over. De medewerker had dit blijkbaar niet gezien en dus moest ik staan tussen de stoelen toen de raket opsteeg.
Opnametechniek
Nog één afsluitende herinnering uit m'n kindertijd, net voor de start van m'n tienerjaren. Die heeft te maken met onderstaande Philips cassetterecorder die ik destijds had. Op 13 juli 1985 vond namelijk het legendarische Live-Aid festival plaats in Wembley stadion, London. Het was een prachtig zonnige zaterdag want ik weet nog dat m'n ouders buiten zaten. Ik was toen al heel wat jaren een enorme muziekliefhebber met heel veel Beatles, maar soms toch ook wat moderne muziek. Ik schreef op deze Blog overigens al eens eerder een tekstje over het 'muzikale fundament' vanuit m'n jeugd: je vindt dit onderaan het bericht over m'n Top 10 albums (klik hier). Niet alleen had ik een eigen akoestische gitaar van m'n ouders gekregen. Ik had vanaf m'n 8ste jaar ook al zelf een seventies Philips versterker en Dual pick-up, van m'n vader doorgeschoven gekregen toen hij een nieuwe installatie kocht. Meer state-of-the-art in die tijd was dus mijn draagbare Philips cassetterecorder met ingebouwde microfoon, die ik aan de versterker kon koppelen. Met die recorder kon ik mezelf dan op de gitaar opnemen. Die zomerse Live-Aid zaterdagmiddag had ik die cassetterecorder voorop het eiken bergmeubel in onze huiskamer gezet, zo dicht mogelijk voor de televisie box. Ik nam daarbij enkele Live-Aid fragmenten op. De uitschieter voor mij als net 12-jarige was het optreden van de toen nog minder bekende band U2. Ook al zal de opnamekwaliteit miserabel zijn geweest, ik heb dat optreden nog dikwijls teruggeluisterd. Met name hun uitgesponnen versie van 'Bad' was me altijd bijgebleven, toen ik die vele jaren later voor het eerst weer terug kon vinden op Youtube (je vindt deze hier, veel kijkplezier). Toepasselijk om juist dit afsluitende beeld uit m'n kinderjaren aan te halen, want muziek was daarin zeker een rode draad.
Van toen naar nu
Best leuk om zo even terug te kijken naar andere tijden. Ook interessant om te onderzoeken welke lijnen of karakteristieken je van je kinderjaren naar je 50ste kunt trekken. Ik ga er geen diepgravend onderzoek van maken, maar in feite ligt veel dan al vast van je karakteristieken en interesses, waarop je later voort zult bouwen. Mijn grote voorliefde voor The Beatles is hier natuurlijk wel een heel aardig voorbeeld van zo'n sterke verbinding tussen m'n kindertijd en nu. Gekoppeld hieraan zag je toen ook al mijn grote enthousiasme (ik wist ook 2 vriendjes te enthousiasmeren om Beatles fan te worden) en de voorliggende eigen mening. Daar waar andere kinderen liever voor 'Doe Maar' kozen en aangaven The Beatles niets te vinden, was ik me nog sterker bewust van hun baanbrekende albums en kwaliteiten. Ik deed dingen ook toen nooit half. Mijn kamer hing helemaal vol met Beatles posters en bij struintochten naar vinyl had ik al hun albums verzameld. Rode draad in deze beschrijvingen van mijn kinderjaren is dus ook het overzichtelijke en voorspelbare van de comfortabele vaste weekpatronen. Complexer vond ik het pas worden toen ik net na m'n 12e verjaardag naar de havo ging, de start van m'n tienerjaren. Voor mijn gevoel lag er een enorme kloof tussen de beschermde lagere schooltijd en de overstap naar het middelbaar onderwijs, waarbij je opeens behoorlijk zelfstandig moest opereren in een compleet nieuwe setting. De verbindende kampweek van de lagere school was een heerlijke week geweest, de kampweek aan het begin van de havo schoot z'n doel ver voorbij. Over de periode van m'n tienerjaren is ook genoeg te vertellen, maar dat is voor een andere keer. Wellicht leuk voor in het jaar dat ik 60 word.
